Ο Ηρόδοτος υποστηρίζει ότι οι Φοίνικες έκτισαν τη Θάσο με αρχηγό τον Θάσο πολύ πριν εμφανιστούν οι Πάριοι. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή του Ηρόδοτου (γιατί υπάρχει και μια δεύτερη από τον Θουκυδίδη που θα αναφερθεί παρακάτω), οι Φοίνικες αποίκησαν τη Θάσο διώχνοντας τους Θράκες και επιδόθηκαν στην εκμετάλλευση των μεταλλείων, γιατί γνώριζαν όχι μόνο πώς να εξορύξουν αλλά και πώς να εκμεταλλευθούν τα μεταλλεύματα.
Επίσης, γνωρίζοντας τη ναυπηγική και τη ναυτιλία, ναυπήγησαν πλοία και ξεκίνησαν ταξίδια στα κοντινά παράλια ενώ παράλληλα καλλιεργούσαν τη γη και περιτείχισαν την πόλη. Για όλες αυτές τις εργασίες έφτασαν Έλληνες και άλλα φύλα, που συγχρόνως έμαθαν από τους Φοίνικες τη βιομηχανία και τη βιοτεχνία, το εμπόριο αλλά και γενικότερα τον πολιτισμό τους. Με τον καιρό, επικράτησε το ελληνικό στοιχείο και οι Φοίνικες αφομοιώθηκαν από τους περισσότερους και δυναμικότερους Έλληνες. Η νέα αποικία έπαψε να έχει πολιτική εξάρτηση από τη μητρόπολη Φοινίκη, ενώ σιγά σιγά οι κάτοικοι της περνούσαν στα απέναντι παράλια κι άρχιζαν την εκμετάλλευση των μεταλλείων του Παγγαίου.
«Άγγειλον Παρίοις Τελεσίκλεες, ως σε κελεύω νήσω εν Ηερίη κτίζειν εύδείελον άστυ.»
Μετάφραση:
«Να πεις στους Παριανούς, Τελεσικλή, ότι σου παραγγέλνω να χτίσεις στο νησί Αέρια μια πόλη που να φαίνεται από παντού.»
Έτσι, ο Τελεσικλής, με τη συμμετοχή του γιου του, -κατά άλλους εγγονού του - ποιητή Αρχιλόχου, (μετάφραση της ποίησης του εδώ) ανακάλυψε τη Θάσο και σ' αυτήν εγκατεστημένους τους Θράκες. Σύμφωνα μ' αυτήν την άποψη, οι Φοίνικες δεν αποίκησαν συστηματικά το νησί, αλλά εκμεταλλεύτηκαν τα μεταλλεία του και ίδρυσαν εμπορικούς σταθμούς. Ο διωγμός των θρακικών φυλών ήταν δύσκολος, όμως ο Τελεσικλής κατάφερε να ελέγξει τη Θάσο οικιστικά και εξουσιαστικά, για να ξεκινήσει έτσι τη γρήγορη αναβάθμιση της και να την κάνει να είναι, με την πάροδο του χρόνου, ένας από τους πιο πολιτισμένους και ανεπτυγμένους τόπους. Λέγεται επίσης ότι οι Πάριοι ήταν αυτοί που επιτέθηκαν στους θράκες των απέναντι ακτών. Στην πρώτη εκστρατεία νικήθηκαν, όμως στη δεύτερη όχι μόνο τους νίκησαν αλλά και τους έδιωξαν, ενώ συγχρόνως βρήκαν και εκμεταλλεύτηκαν τα μεταλλεία, που είχαν ανακαλύψει οι Φοίνικες στο Παγγαίο. Επικρατέστερη άποψη πάντως στην επιστημονική κοινότητα είναι η δεύτερη, που αναφέρεται στους Πάριους. Άλλωστε αυτοί ήταν που εγκαταστάθηκαν στο νησί στις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ., οπότε και αρχίζει ουσιαστικά η ιστορία της Θάσου. Τα αρχαιολογικά ευρήματα είναι αυτά που έρχονται να πιστοποιήσουν την ύπαρξη και την εξάπλωση των Παριών στα απέναντι παράλια. Εκείνα τα χρόνια (του 7ου αιώνα) ιδρύθηκαν οι εμπορικοί σταθμοί στη Γαληψό, Αισύμη, Μαρώνεια, Στρύμη και Νεάπολη, οι περισσότεροι στην περιοχή του γειτονικού Παγγαίου.
Σ' αυτήν την εποχή ανήκει και η πιο αξιοθαύμαστη καλλιτεχνική παραγωγή. Εξαιρετικά έργα μεταλλοτεχνίας, κεραμεικής, μικροπλαστικής, γλυπτικής και αρχιτεκτονικής, βρέθηκαν στο έδαφος και το υπέδαφος του νησιού. Η Θάσος είναι «ανοικτή» στις εξωτερικές επιδράσεις και κάποια ευρήματα από χαλκό και ελεφαντόδοντο, μαρτυρούν σχέσεις με τις Κυκλάδες, τη Ρόδο, την Ιωνία, την Κόρινθο και τον 6ο αιώνα με την Αθήνα. Τα νομίσματα με τις παραστάσεις του Σάτυρου και της Νύμφης έχουν μεγάλη διάδοση και δείχνουν την έκταση των εμπορικών σχέσεων καθώς και την κατά περιόδους οικονομική ευρωστία της Θάσου. Οι δεσμοί της πόλης με την Πάρο παραμένουν στενοί καθώς διατηρούνται το ημερολόγιο, οι λατρείες, οι θεσμοί.
Στα τέλη τηςαρχαϊκήςεποχής μάλιστα, η πόλη είναι τόσο πλούσια που χτίζει ένα τείχος μοναδικό για την εποχή του, από μάρμαρο και σχιστόλιθο με ανάγλυφα στις πύλες και περίμετρο 4 χλμ. γύρω από τον κατοικημένο χώρο. Οι ίδιοι οι Θάσιοι ήταν αυτοί που το 491 π.Χ., όταν ο βασιλιάς της Περσίας Δαρείος και ο στρατηγός του Μαρδόνιος εισέβαλαν στη Θράκη, αναγκάστηκαν να το γκρεμίσουν και να πληρώσουν φόρο υποτέλειας. Μεταγενέστερα το τείχος επιδιορθώθηκε, κατά το 412-411 π.Χ., αλλά μέχρι τότε ή πόλη ήταν σχεδόν ανοχύρωτη.
Όταν, το 480 με 478 απομακρύνθηκαν οι Πέρσες από το Αιγαίο, η Θάσος ξαναβρέθηκε στο πλευρό των ελληνικών πόλεων. Τότε ιδρύθηκε η Α' Αθηναϊκή Συμμαχία (478/477 π.Χ.) στην οποία προσχώρησε και η Θάσος. Την άνοιξη του 477, οι Θάσιοι δίνουν τριάντα πλοία στη λεγόμενη «Συμμαχία της Δήλου». Οι φιλοδοξίες όμως του Κίμωνα δεν αργούν να απειλήσουν την υπεροχή της Θάσου έως και το Παγγαίο όρος, με την εγκατάσταση αθηναίων αποίκων στις Εννέα Οδούς κοντά στις εκβολές του Στρυμώνα, γύρω στο 465 π.Χ. Το επίνειο της Αμφίπολης, η Ήιών, καταλήφθηκε από τους Αθηναίους. Οι Θάσιοι αποσύρθηκαν από την Αθηναϊκή συμμαχία, εναντίον τους όμως στάλθηκε ο Κίμων, ο όποιος κυρίευσε την πόλη και υποχρέωσε τους κατοίκους να κατεδαφίσουν τα τείχη, να παραδώσουν τα πλοία τους, να παραιτηθούν από τις αποικίες τους και επιπλέον να καταβάλλουν ετήσιο φόρο.
Στα πρώτα έτη του Πελοποννησιακού πολέμου οι Αθηναίοι μετέτρεψαν τη Θάσο σε ορμητήριο για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις τους στη Θράκη. Οι Θάσιοι το 411 π.Χ. αντέδρασαν και αποστάτησαν, ζητώντας τη βοήθεια και την υποστήριξη της Σπάρτης.
Με το πέρασμα του χρόνου και όσο πιο πολύ αποδυναμωνόταν η Θάσος, τόσο πιο απαιτητική γινόταν η Αθήνα. Όταν το 411 ξέσπασε η «στάση των τετρακοσίων», η ολιγαρχική μερίδα απέσπασε τη Θάσο από την αθηναϊκή κυριαρχία. Τότε οι Θάσιοι οχύρωσαν την πόλη. επισκεύασαν το στόλο τους και υποδέχτηκαν μια πελοποννησιακή μοίρα. Έτσι, ξεκινά μια περίοδος δέκα τουλάχιστον χρόνων, κατά τη διάρκεια της οποίας κινδυνεύει σοβαρά η Θάσος και η ευημερία της.
Λίγα έτη αργότερα (407) εξαναγκάσθηκαν από τους Αθηναίους να αναγνωρίσουν και πάλι την αθηναϊκή ηγεμονία. Το 403 ο Λύσανδρος κατέλαβε τη Θάσο και μεταχειρίσθηκε απάνθρωπα τους κατοίκους της. Ωστόσο οι Αθηναίοι ανακατέλαβαν το νησί, επακολούθησαν όμως στάσεις και εμφύλιοι σπαραγμοί.
Στις αρχές του 4ου αιώνα και έπειτα από πολλές καταστροφές, η Θάσος προσπαθεί να σβήσει κάθε ίχνος παρεξήγησης με την Νεάπολη των Δελφών και με τη μεσολάβηση της μητρόπολης της Πάρου. Η πόλη αποκτά αρχιτεκτονικό και διοικητικό πλαίσιο, το τείχος συμπληρώνεται και πάλι πίσω από το λιμάνι και το εσωτερικό του, και παράλληλα διαρρυθμίζεται η αγορά, κέντρο της πολιτικής και εμπορικής ζωής.
Μετά την Άνταλκίδειο Ειρήνη (387 π.Χ.) η Θάσος απέκτησε ξανά την αυτονομία της. Έπειτα από αυτές τις αλλαγές, η Θάσος συνδέεται λίγο πιο στενά με την Πάρο και, μετά το 377 π.Χ., ενσωματώνεται στην Β’ Αθηναϊκή Συμμαχία. Μέσα από αυτήν, μονιμοποιεί την επιρροή της στη στεριά, ενώ το 360 ο ρήτορας Καλλίστρατος, εξόριστος από την Αθήνα, ιδρύει με τους Θάσιους τις Κρηνίδες κοντά στο Παγγαίο. Η διασπορά των θασιακών νομισμάτων στη χερσόνησο του Αίμου δείχνει ποια ήταν η οικονομική σημασία της πολιτείας την ελληνιστική εποχή. Η οικονομική αυτή δύναμη, συμβαδίζει με μια σχετική πολιτική αυτονομίατην οποία διατήρησε ως τη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.), οπότε υποτάχθηκε στον Φίλιππο Β' της Μακεδονίας.
