Σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό για το Βιολογικό Έλεγχο των βλαβερών ζώων και φυτών (International Organization for Biological Control of Noxious animals and Plants- I.O.B.C.) με τον όρο Ολοκληρωμένη Παραγωγή προϊόντων εννοούμε την παραγωγή υψηλής ποιότητας προϊόντων, δίνοντας προτεραιότητα σε ασφαλείς οικολογικές μεθόδους, περιορίζοντας στο ελάχιστο τις ανεπιθύμητες ενέργειες από τη χρήση φυτοφαρμάκων, προάγοντας έτσι την ασφάλεια του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας (I.OB.C., 1194).

Οι στόχοι Προγραμμάτων Ολοκληρωμένης Παραγωγής Ελαιοκομικών Προϊόντων είναι η αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των προβλημάτων της ελαιοπαραγωγής, η ελαχιστοποίηση των ανεπιθύμητων γεωργικών επιδράσεων στα καλλιεργούμενα φυτά, τον άνθρωπο και το περιβάλλον, η μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας από τη συνδυασμένη εφαρμογή διαφόρων καλλιεργητικών μέτρων και μεθόδων παραγωγής γεωργικών προϊόντων. Οι κυριότερες προϋποθέσεις για εφαρμογή Προγραμμάτων Ολοκληρωμένης Παραγωγής Ελαιοκομικών Προϊόντων είναι η καλύτερη γνώση της βιολογίας και της οικολογίας της ελιάς και των εχθρών (δυναμική πληθυσμών), η καλύτερη γνώση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ της ελιάς (ανταγωνισμός, αλληλοπάθεια), ζιζανιοκτόνων, μεθόδων, μέτρων και παραγόντων του περιβάλλοντος

Ολοκληρωμένη παραγωγή ελαιοκομικών προϊόντων

Οι παρακάτω γενικές αρχές καθορίστηκαν από τον I.OB.C και πρέπει να ακολουθούνται για την Ολοκληρωμένη Παραγωγή Ελαιοκομικών Προϊόντων.

• Επαγγελματική εκπαίδευση των καλλιεργητών.
• Διατήρηση του περιβάλλοντος του ελαιώνα.
• Τοποθεσία, Υποκείμενο, Ποικιλία και Σύστημα φύτευσης για ένα νέο ελαιώνα.
• Διαχείριση εδάφους και θρέψη των δένδρων.
• Άρδευση.
• Αραίωμα καρπών στη Ολοκληρωμένη Παραγωγή.

Επαγγελματική εκπαίδευση των καλλιεργητών

Βασική αρχή για την επίτευξη της Ολοκληρωμένης Παραγωγής Ελαιοκομικών Προϊόντων (ΟΠΕΠ) είναι η επαγγελματική εκπαίδευση των ελαιοπαραγωγών σε όλα τα θέματα που αφορούν την ΟΠΕΠ. ΟΙ ελαιοπαραγωγοί θα πρέπει να έχουν πλήρη γνώση των αρχών και των σκοπών της ΟΠΕΠ. Βασική προϋπόθεση είναι η προθυμία των παραγωγών να συμμετέχουν στα εκπαιδευτικά προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, και η γενικότερα θετική τοποθέτηση στην ιδέα της ΟΠΕΠ και της εφαρμογής της.

Διατήρηση του περιβάλλοντος του ελαιώνα

Όσο είναι δυνατόν θα πρέπει να διατηρείται η βιοποικιλότητα στον ελαιώνα. Η διατήρηση της ποικιλομορφίας στη δομή και σύνθεση της βιοκοινότητας του οικοσυστήματος του ελαιώνα πρέπει να είναι στόχος, χρησιμοποιώντας ιθαγενή (ντόπια) είδη, όπου αυτό είναι δυνατό.

Τοποθεσία,

Για ένα νέο ελαιώνα η επιλογή της τοποθεσίας, του υποκειμένου, της ποικιλίας και του συστήματας φύτευσης θα πρέπει να είναι εναρμονισμένη, ώστε να μπορούμε να επιτύχουμε υψηλής ποιότητας καρπούς και παράλληλα μείωση του κόστους παραγωγής χρησιμοποιώντας όσο το δυνατόν λιγότερο τοξικά αγροχημικά (φυτοπροστατευτικές ουσίες και λιπάσματα), αλλά και μείωση των βλαβερών επιπτώσεων στο περιβάλλον. Περιοχές με ευνοϊκές προοπτικές και κατάλληλα εδάφη πρέπει να επιλέγονται.

Υποκείμενο, Ποικιλία και Σύστημα φύτευσης για ένα νέο ελαιώνα

Η επιλογή της ποικιλίας δεν θα πρέπει να γίνει με μόνο κριτήριο την απόδοσή τους, αλλά και με τα ακόλουθα κριτήρια

• Κλιματικές απαιτήσεις και προσαρμογή στο μικροκλίμα της περιοχής
• ανθεκτικότητα σε έντομα και παθογόνα που απαντώνται στην περιοχή
• απαιτήσεις σε νερό και θρεπτικά στοιχεία και βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη διαθεσιμότητας του ελαιώνα
• Το πολλαπλασιαστικό υλικό πρέπει να είναι απαλλαγμένο από ιώσεις
• Οι αποστάσεις μεταξύ των δένδρων πρέπει να ικανοποιούν και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται συνθετικές ουσίες για τη ρύθμιση της αύξησης των δέντρων.

Διαχείριση εδάφους και θρέψη των δένδρων

Η δομή, το βάθος, η γονιμότητα, η πανίδα και οι μικροοργανισμοί του εδάφους πρέπει να διατηρούνται και η οργανική και η ανόργανη ύλη πρέπει να ανακυκλώνονται όπου αυτό είναι δυνατόν. Τα λιπάσματα πρέπει να χρησιμοποιούνται και μάλιστα στη μικρότερη δυνατή ποσότητα μόνο όταν η ανάλυση εδάφους και η φυλλοδιαγνωστική δικαιολογούν τη χρησιμοποίησή τους. Επίσης είναι απαραίτητο να τηρούνται αρχεία με όλες τις αναλύσεις εδάφους και των φύλλων καθώς επίσης και των διαφόρων εφαρμογών λιπασμάτων και θα πρέπει τα αρχεία αυτά να είναι διαθέσιμα για τον έλεγχο από τον αρμόδιο υπάλληλο. Θα πρέπει να χρησιμοποιούνται κυρίως τα οργανικά λιπάσματα και μόνον συμπληρωματικά να χρησιμοποιούνται ανόργανα λιπάσματα. Μία ορθολογική λίπανση των δένδρων με άζωτο μπορεί να γίνει όταν είναι γνωστή η περιεκτικότητα του εδάφους σε άζωτο καθώς και οι ανάγκες των δένδρων σε άζωτο. Σε ένα πρόγραμμα Ολοκληρωμένης Παραγωγής δεν επιτρέπεται η χρήση λιπασμάτων ή κοπριάς μολυσμένα με τοξικά ή επικίνδυνα για το περιβάλλον υλικά, όπως είναι βαριά μέταλλα ή παθογόνοι μικροοργανισμοί.

Άρδευση

Τα δένδρα πρέπει να δέχονται επαρκή ποσότητα νερού ώστε να εξασφαλίζουν ισορροπημένη ανάπτυξη και υψηλή ποιότητα καρπών. Υπερβολική εδαφική υγρασία πρέπει να αποφεύγεται γιατί οδηγεί σε χαμηλή ποιότητα καρπών, έκπλυση των θρεπτικών στοιχείων. Η υπερβολική χρήση νερού είναι άχρηστη. Η άρδευση πρέπει να εφαρμόζεται σύμφωνα με τις ανάγκες της καλλιέργειας. Το αρδευτικό νερό πρέπει να παρέχεται σύμφωνα με την έλλειψη της εδαφικής υγρασίας σε συνδυασμό με την ικανότητα απορρόφησης του εδάφους.

Αραίωμα καρπών στη Ολοκληρωμένη Παραγωγή

Όπου έχει σχηματιστεί υπερβολικά μεγάλος αριθμός ανθέων και συνεπώς αναμένουμε μεγάλη παραγωγή θα πρέπει να επέμβουμε και να αραιώσουμε τα νεαρά καρπίδια αμέσως μετά την άνθηση και καρπόδεση ώστε ο αριθμός των καρπιδίων που θα παραμείνουν να μας δώσουν ικανοποιητικό μέγεθος και υψηλής ποιότητας καρπούς. Το αραίωμα με το χέρι προτιμάται. Στην ΟΠΕΠ όμως επιτρέπεται και η χρήση αραιωτικών ουσιών όπως ΝΑΑ και γιββεριλλινών. Η χρήση συνθετικών, χημικών ρυθμιστών αύξησης ή χημικές ουσίες που προάγουν την ωρίμαση των καρπών απαγορεύεται.

Ολοκληρωμένη Φυτοπροστασία

Κορμός της ολοκληρωμένης καλλιέργειας της ελιάς είναι η ολοκληρωμένη φυτοπροστασία της ελιάς. Οι στρατηγικές αντιμετώπισης των εχθρών των καλλιεργειών είναι τρεις:

Ημερολογιακή ή σχηματική: Διενεργούνται συχνοί ψεκασμοί με βάση ορισμένες ημερομηνίες ή σύμφωνα με τα βλαστικά στάδια της ελιάς, ανεξάρτητα από την παρουσία των εχθρών, συνήθως με φυτοφάρμακα ευρέως φάσματος δράσης.

Διευθυνόμενη ή κατευθυνόμενη: Εφαρμόζεται κυρίως με βάση τις οδηγίες που παρέχουν οι Υπηρεσίες Γεωργικών Προειδοποιήσεων και συνίσταται στην έγκαιρη καταπολέμηση ορισμένων εχθρών μόνον όταν αυτοί υπάρχουν στον ελαιώνα και εφόσον εκτιμηθεί ότι υπάρχει κίνδυνος από αυτούς για την παραγωγή.

Ολοκληρωμένη: Είναι ένα σύστημα οικολογικά προσανατολισμένης διαχείρισης ή χειρισμού των πληθυσμών των βλαβερών για τα φυτά οργανισμών (εντόμων, ακάρεων, μυκήτων, ιών, ζιζανίων κλπ. ), που χρησιμοποιεί όλες τις κατάλληλες τεχνικές και μεθόδους με ένα συνδυασμένο τρόπο, τέτοιο ώστε η πυκνότητα του πληθυσμού να συγκρατείται σε επίπεδα κατώτερα από εκείνα που θα μπορούσαν να προκαλέσουν οικονομική ζημιά.

Σκοπός της ολοκληρωμένης αντιμετώπισης είναι η μείωση των δυσμενών επιδράσεων της χημικής μεθόδου καταπολέμησης των εχθρών της ελιάς, η παραγωγή προϊόντων χωρίς ανεπίτρεπτα τοξικά υπολείμματα φυτοφαρμάκων, η ελάχιστη δυνατή βλάβη των βιοτικών και αβιοτικών παραγόντων του περιβάλλοντος, η μικρότερη δυνατή επιζήμια διατάραξη του οικοσυστήματος, ώστε να διατηρηθούν οι μηχανισμοί που περιορίζουν τα βλαβερά είδη.

Οι αρχές της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας της ελιάς (από εχθρούς, ασθένειες και ζιζάνια είναι οι ακόλουθοι:

• Λήψη προληπτικών μέτρων
• Εφαρμογή μεθόδων φιλικών στον άνθρωπο και το περιβάλλον
• Ορθή χρήση των εισροών (νερό, ενέργεια, λιπάσματα, φυτοπροστατευτικά προϊόντα)
• Στόχοι ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας της ελιάς
• Η αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των εχθρών
• Η ελαχιστοποίηση των ανεπιθύμητων επιδράσεων στα καλλιεργούμενα φυτά, τα ζιζάνια, τον άνθρωπο και το περιβάλλον από τη χρήση της χημικής μεθόδου
• Η αποφυγή δημιουργίας ανθεκτικότητας των εντόμων, ακάρεων, φυτοπαθογόνων και ζιζανίων στα συνθετικώς παραγόμενα φυτοπροστατευτικά προϊόντα.
• Εφαρμογή της Χημικής μεθόδου λαμβάνοντας υπ' όψιν τα ακόλουθα:
• Περιορισμοί χρήσης ορισμένων φυτοφαρμάκων, ορθολογική χρήση των φυτοφαρμάκων, μείωση αριθμού επεμβάσεων, μείωση δόσεων εφαρμογής, εναλλαγή φυτοφαρμάκων, ασφαλέστερες μορφές σκευασμάτων, υψηλής ακρίβειας μηχανήματα και μέθοδοι εφαρμογής
  

Η ολοκληρωμένη φυτοπροστασία της ελιάς στηρίζεται στην καταπολέμηση των σπουδαιότερων εχθρών της και κυρίως των εντόμων από τα οποία τα σπουδαιότερα είναι ο δάκος της ελιάς, ο πυρηνοτρήτης της ελιάς, και το λεκάνιο της ελιάς, των μυκητολογικών ασθενειών και κυρίως το κυκλοκόνιο, γλοιοσπόριο, αδρομυκώσεις, φυματίωση ή καρκίνος της ελιάς, ιώσεις καθώς και τροφοπενίες

Προϋποθέσεις εφαρμογής της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας της ελιάς

Οι κυριότερες προϋποθέσεις εφαρμογής της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας της ελιάς είναι οι ακόλουθοι:

• Γνώση της βιοοικολογίας των κύριων και των δευτερευόντων εχθρών της ελιάς
• Η ύπαρξη και η ανάπτυξη μεθόδων για την παρακολούθηση της εμφάνισης, και της πορείας του πληθυσμού των διαφόρων εχθρών της ελιάς και της εξέλιξης των προσβολών από αυτούς
• Ο καθορισμός ορίων ανεκτής πυκνότητας πληθυσμού για κάθε εχθρό, σε σχέση με τον βαθμό ανεκτής προσβολής του παραγόμενου προϊόντος, λαμβάνοντας υπ' όψιν την ποικιλία, τις απαιτήσεις του αγοραστικού κοινού και άλλους παράγοντες που μπορεί να επιδρούν τοπικά ή και χρονικά.
• Η ύπαρξη ή και ανάπτυξη εναλλακτικών προς τη χημική μεθόδων καταπολέμησης
• Η οργάνωση των προϋποθέσεων, τεχνικών και απαιτήσεων της ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας σε ένα σύστημα που να μπορεί να λειτουργεί στην πράξη.
• Ειδικότερα χρειάζεται ομαδική εργασία και καλή συνεργασία μεταξύ των επιστημόνων, τεχνικών και παραγωγών που λαμβάνουν μέρος σε ένα πρόγραμμα ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας της ελιάς

Υπάρχουσα κατάσταση

Η φυτοπροστασία της ελιάς επιτυγχάνεται σε μεγάλο ποσοστό με τη χρησιμοποίηση φυτοφαρμάκων. Οι πρόοδοι που έχουν γίνει αφορούν κυρίως στην χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού κατά την εγκατάσταση ενός ελαιώνα, χρήση ηλιοαπολύμανσης για την καταστροφή των μυκήτων που προκαλούν σοβαρές ασθένειες, χρήση εκλεκτικών φυτοφαρμάκων, εφαρμογή βιολογικής και μικροβιακής καταπολέμησης, δειγματοληψία και παρακολούθηση του πληθυσμού των εντόμων, πρόγνωση χρόνου καταπολέμησης των εχθρών.